Jak czytać Biblię? Podstawowe zasady interpretacji

Wiele razy w swoim życiu stosowałem metodę interpretacji biblijnej polegającą na stwierdzeniu, że „Duch mi powiedział, że takie jest znaczenie tego tekstu”. Przyznaję, że moja egzegeza – czyli interpretacja biblijna – była na bardzo niskim poziomie, niebezpiecznie graniczącym z mistycyzmem. Dziś, jednym z największych problemów jakie obserwujemy w kościołach ewangelicznych jest brak poprawnej interpretacji Słowa Bożego. Bez właściwych rozważań hermeneutycznych nie tylko błędnie interpretujemy Słowo Boże, ale także narażamy się na zwiedzenie.

Hermeneutyka to nauka i sztuka interpretacji biblijnej. Sola fidei regula (jedyna reguła wiary) to stanowisko Reformacji według, którego Biblia jest jedynym autorytatywnym głosem Boga skierowanym do człowieka. Fakt, że Bóg przemówił w Piśmie Świętym stanowi fundament naszej wiary bez którego, jak pisze Bernard Ramm, bylibyśmy pozostawieni relatywności i wątpliwości poznania ludzkiego.

Podstawowe doktryny chrześcijańskie jak nauka o zbawieniu, zbudowane są na właściwej interpretacji Biblii. Dlatego naszym obowiązkiem jest zbudować właściwy system interpretacji, który zapewni nam rzetelne, a przede wszystkim prawdziwe poznanie tego co Bóg powiedział.

Co więcej, większość chrześcijan zgadza się ze stwierdzeniem o nieomylności Biblii. Jednakże musimy zrozumieć, że Biblia jest nieomylna w swej właściwej interpretacji. Zbyt wiele fałszywych przekonań oraz całych systemów teologicznych zostało zbudowanych na fragmentach Pisma oderwanych od jego właściwej wykładni.

Żyjemy w trudnych czasach wypełnionych duchowym chaosem. Uważamy, że jako chrześcijanie ewangeliczni powinniśmy zawrócić z drogi emocjonalnej duchowości i zwrócić się w kierunku wskazanym przez reformatorów.

Przed przystąpieniem do rozważań dotyczących najważniejszych aspektów doktryny chrześcijańskiej, chcielibyśmy zaprezentować podstawowe zasady związane z właściwą interpretacją Słowa Bożego.

1) Pismo musi być interpretowane dosłownie

Ta zasada przyjmuje naturalne, proste znaczenie tekstu lub danego fragmentu za jego znaczenie zasadnicze. Podejście dosłowne musimy oczywiście oddzielić od podejścia „literalnego”, w myśl którego musimy interpretować Pismo bez uznania m.in. metafor i innych form literackich. Podejście dosłowne wymaga abyśmy interpretowali Pismo zgodnie z jego podstawowym znaczeniem. W tym celu musimy poznać pierwotne tło danych fragmentów czy też nauczania. Obowiązuje nas również zasada pozwalająca na interpretację danego fragmentu zgodnie z jego formą literacką. Pamiętajmy, że Pismo zawiera szereg form literackich m.in. bajki, poezję czy też prozę. Nie możemy interpretować materiału poetyckiego w taki sam sposób jak fragmentów o charakterze doktrynalnym.

Pamiętajmy o zasadach interpretacji gramatycznej:

a) Kontekstem każdego wersetu jest całe Pismo. To właśnie oznacza zasada „Pismo interpretuje Pismo”,

b) drugim kontekstem każdego fragmentu Biblii jest Testament w którym on się znajduje – ST lub NT. Każdy z nich posiada unikalne cechy,

c) trzecim kontekstem jest księga w której pojawia się dany fragment,

d) czwartym kontekstem każdego fragmentu jest tekst bezpośrednio go poprzedzający i następujący bezpośrednio po nim.

2) Pismo musi być interpretowane przez Pismo

Jedność i spójność całej Biblii wynika z faktu istnienia jednego Boskiego Autora. Dlatego nieomylną regułą interpretacji Pisma jest samo Pismo. Gdy porównujemy ze sobą różne fragmenty Pisma Świętego, wtedy możemy odkryć ich właściwe zrozumienie oraz pełnię intencji Boskiego Autora. Dlatego też:

a) interpretuj dany fragment mając na uwadze cel Pisma. Musimy rozpoznać, do jakiej sytuacji skierowane są konkretne słowa. Na przykład Jakub zwraca się do ludzi, którzy nie troszczą się o moralny i społeczny wymiar wiary. W liście do Galacjan Paweł ustosunkowuje się do sytuacji przeciwnej: ludzie opierają się na swych własnych zasługach moralnych i obrzędach religijnych, by zasłużyć sobie na łaskę u Boga. Nic dziwnego, że ci dwaj autorzy wypowiadają różne, choć uzupełniające się prawdy. Dlatego pamiętaj, że słowa oraz zdania nie są w izolacji od reszty tekstu. Zbadaj związek danego fragmentu ze stwierdzeniami występującymi w jego najbliższym lub dalszym sąsiedztwie,

b) Interpretuj każdy werset w świetle innych fragmentów omawiających tę samą kwestię,

c) Interpretuj to co wcześniejsze w kontekście tego co późniejsze i pełniejsze. Dlatego Stary Testament należy interpretować w kategoriach nauki Nowego Testamentu. Jeden z reformatorów powiedział, że kto zrozumie List do Rzymian ma otwartą drogę, aby zrozumieć całe Pismo. Jest to najlepsze wyrażenie prawdy, że Bóg objawiał swe poselstwo człowiekowi stopniowo. Akceptacja progresywności objawienia uchroni nas przed stwarzaniem niepoprawnych i mylnych stwierdzeń nie zbudowanych na pełni Bożego objawienia. Biblia przedstawia działanie Boga, w którym inicjatywa pochodzi od Boga, a nie od człowieka i w którym Bóg prowadzi go od teologicznego niemowlęctwa ST do dojrzałości NT. Dlatego serce teologii chrześcijańskiej znajduje się w Nowym Testamencie, który zawiera ostateczne objawienie Boga.

Zasada syntezy opiera się na przekonaniu, że żadna cześć Biblii nie jest sprzecza z jej inną częścią. Jeśli słyszymy jakąś interpretację danego fragmentu, która nie pokrywa się z innymi tekstami to albo jeden z tych tekstów (albo obydwa) są interpretowane niewłaściwie. Duch Święty nigdy nie będzie w sprzeczności z samym sobą.

3) Pismo musi być interpretowane przez Ducha Świętego

Jako dzieci Boże mamy tą pewność, że Duch Święty mieszka w nas. To On oświeca nasze umysły i daje nam możliwość zrozumienia duchowych prawd, które są zakryte przed nieodrodzonymi ludźmi. Bez Ducha Świętego Biblia jest księgą zamkniętą. Ta ważna zasada wyraźnie wskazuje nam na fakt konieczności nie tylko ciężkiej pracy w celu zrozumienia Słowa Bożego, ale i prostego posłuszeństwa. Wielu z nas musi również przypomnieć sobie prawdę, że oświecenie nie dokonuje się na drodze „bezpośredniego objawienia” gdyż kanon Biblii został już dawno zamknięty. Duch Święty oświeca znaczenie zamkniętego kanonu a nie poprzez nowe objawienia czy też proroctwa. Naszym obowiązkiem jest studium biblijne oraz rozmyślanie nad Słowem Bożym, bo tylko to gwarantuje nam dotarcie do prawdziwego sensu zawartych w nim słów.

Duch Święty zawsze będzie uwielbiał Chrystusa. Taki też jest cel hermeneutyki biblijnej – nie tylko zrozumienie faktów, ale formowanie w człowieku wierzącym Chrystusowego charakteru. Warto pamiętać o przestrodze jednego z nauczycieli, który powiedział, że: „Apelowanie do Pisma bez pełnego spolegania na Duchu Świętym jest zarozumialstwem. A odwoływanie się do kierownictwa Ducha bez oparcia się na Piśmie jest zwyczajnym fanatyzmem”.

4) Reguła praktyczności

Chrześcijanie których pragnienie poznania prawdy nie zawiera w sobie chęci posłuszeństwa prawdzie, muszą zastanowić się nad źródłem swoich motywacji i raz jeszcze z prawdziwą bojaźnią podejść do rozważania Słowa Bożego. Studiowanie Pisma Świętego nakłada na nas obowiązek zastosowania poselstwa biblijnego we własnym życiu.

„Całe Pismo [jest] natchnione przez Boga i pożyteczne do nauki, do strofowania, do poprawiania, do wychowywania w sprawiedliwości; Aby człowiek Boży był doskonały, do wszelkiego dobrego dzieła w pełni przygotowany”. (2 Tm 3:16-17)

Materiał biblijny jest przeznaczony aby rozwijać wiedzę, świętość oraz duchowość chrześcijan. Doktryna i teologia zawsze mają za swój główny cel czynienie grzeszników świętymi i czynienie niedojrzałych chrześcijan dojrzałymi.

Uważajmy aby unikać również trzech podstawowych błędów:

1. Nie sugerować tego, czego w tekście nie ma. Wielu chrześcijan nadaje tekstowi biblijnemu określone znaczenie, aby otrzymać zamierzony skutek. Podobnie czynią fałszywi nauczyciele, którzy określonym fragmentom Słowa Bożego nadają znaczenie odpowiadające ich określonym, nie-biblijnym, celom. Dlatego nie uduchawiaj swojego poselstwa na siłę i pozwól, aby to Duch Święty wykorzystywał głoszone Słowo zgodnie z jego pierwotnym znaczeniem.

2. Unikać powierzchownego studiowania. Nie ukrywajmy, porządne studium biblijne jest ciężkim zajęciem. Interpretacja wymaga od nas solidnej i wytrwałej pracy. Zbyt wielu z nas bardzo beztrosko podchodzi do swojego życia chrześcijańskiego. Nie tylko zatraciliśmy dawną pasję, ale dodatkowo wkradła się pewna bierność, która między innymi przejawia się pobieżnym czytaniu Słowa. Ta niestaranność niestety jest również cechą wielu ludzi, którzy nauczają innych. To dlatego tak wiele kazań stanowi bardziej religijne przemyślenia kaznodziei aniżeli rzetelną ekspozycję tego co Bóg naprawdę powiedział w swoim Słowie.

Pamiętajmy, że Pan Bóg dał nam język aby się z nami porozumiewać. Bóg jest Bogiem doskonałym, a więc i dopilnował, aby język ludzki był wystarczającym środkiem zapewniającym porozumienie oraz wykorzystał jasny i zrozumiały dla ograniczeń ludzkiego umysłu przekaz. Biblia nigdzie nie wzywa nas do gnostycznego poznania ukrytych tajemnic czy też okultystycznego zrozumienia prawd przeznaczonych tylko dla wybranych.

W kolejnym tekście, obok materiałów źródłowych, przedstawimy 15 rad, które pozwolą nam w praktyce zastosować przedstawione zasady interpretacji.